Filozoficzno-społeczne inspiracje współczesnej pedagogiki

Abstract

Współczesne czasy – nacechowane ponowoczesnym pojmowaniem człowieka, wartości i wy- chowania – wymagają od intelektualistów specjalizujących się w zakresie nauk humanistycz- nych czy społecznych, jak również zaangażowanych praktyków z tych dziedzin, intensywnego, podstawowego i wzajemnie otwartego dialogu, szczególnie pomiędzy antropologią, aksjologią i pedagogiką na płaszczyznach ich naukowego lub praktycznego działania. Dopiero wówczas staje się możliwe – zwłaszcza z perspektywy pedagogicznej – wyjaśnienie wzajemnych interak- cji i wpływów, a także nowych wyzwań, przed którymi stają te interakcje we współczesności. Niniejsze opracowanie stawia sobie za zadanie zarysowanie spectrum nurtów filozoficznych – szczególnie w aspekcie antropologii i aksjologii współczesnej – oraz w ślad za nimi przedsta- wienie ich implikacji pedagogicznych, czerpiących i odnoszących się do świata żywotnie oddzia- łujących idei. Jednocześnie trzeba zauważyć, iż przed pedagogiką i wychowaniem niewątpliwie ujawniają się nowe, niełatwe wyzwania, na miarę dynamicznie zachodzących przemian współ- czesnego świata technologicznego i faktycznie dokonującej się transformacji aksjologicznej. Sens tych najistotniejszych wyzwań sprowadza się do: zneutralizowania procesu rozwarstwia- nia się przestrzeni społecznej szkoły; przezwyciężenia napięć związanych z ambiwalencją pro- cesów towarzyszących globalizacji; zapobieżenia wykluczeniom społecznym i kulturowym; znalezienia sposobów skutecznego przeciwdziałania rozpadowi tradycyjnych norm i wzorów ludzkiego działania oraz systemów wartości; postawienia tamy narastającej fali prymitywnych standardów kultury masowej i postaw konsumpcyjnych; wreszcie do podjęcia walki z dehu- manizacją człowieka. Edukacja staje w obliczu tak trudnych i doniosłych wyzwań, takich jak: stworzenie nowego modelu szkoły reprezentującej wartości oraz ideały społeczeństwa informa- cyjnego opartego na wiedzy.

The text proposes some impulses to the discussion among anthropology, axiology and pedagogy or sciences of education as a whole, from the various points of vision, coming out from the reciprocal relations among three fundamental elements of the reflexion, being the principles for considerations: man – education – values. I would like to underline especially challenges for the pedagogues, inviting them to a responsibility reflexion upon both the tradition and the new contexts of contemporary education. Education should be described as the proces of building the common intentional space, which is necessary in the modern school in democratic multicultural and postindustrial society and al- lows psychosocial and cognitive development of pupil, understood as a comprehensive process. It also shows educational principles that protect the student against a possible indoctrination, and thus enhance the growth of autonomy and individual, harmonized development. Values play a very important role in human life. They define human behaviour and attitude towards other people, things and different phenomena. Recognized and accepted values shape human identity. People’s views, beliefes and attitudes towards reality depend on the set of valu- es they accept. They marks the ideals pursued by man. The values affect mental, spiritual and emotional sphere of man. They determine the way of living and thinking. It can be said that they are the signs on the life road and show how to achieve happiness. The period of adolescence is not only a time in which physiological changes occur but also mental changes. This stage is extremely difficult for young people because in this age they shape their identity. It is also a time of rebellion and time when young people search for new ideas and values. Certainly study and scientific observations let perceive the impact of family, peers and teachers on hierarchy of youth’s values. It also presents authorities which are valued by young people.