Samodzielność wydatkowa a kondycja finansowa gmin w Polsce

Abstract

Samorząd terytorialny to wyodrębniona w państwie i działająca na mocy prawa organizacja demokratyczna, która wykonuje samodzielnie zadania publiczne, zaspakajające potrzeby lokalne mieszkańców. Jednym z najważniejszych atrybutów samorządu jest jego samodzielność. Obejmuje ona wiele obszarów jego działalności, a jej zakres kształtowany jest przez oddziaływanie różnorodnych czynników o charakterze społecznym, politycznym i ekonomicznym. Szczególnie istotny jest obszar samodzielności związanej z finansami. Samodzielność finansowa obejmuje zarówno proces tworzenia i wydatkowania własnych dochodów, jak też dysponowanie środkami pochodzącymi z budżetu państwa. Samodzielność w zakresie dochodów umożliwia oddziaływanie na poziom i strukturę budżetu samorządu terytorialnego, natomiast samodzielne gospodarowanie finansami w zakresie wydatków daje swobodę odnośnie do decyzji o rodzaju wykonywanych zadań, sposobie ich realizowania oraz strukturze i hierarchii wydatków ponoszonych przez jednostki samorządu terytorialnego (JST). Panuje powszechne przekonanie, że samodzielność dochodowa jest ważniejsza od wydatkowej i często utożsamia się ją z samodzielnością finansową (Kosek-Wojnar, Surówka, 2007, s. 36; Piotrowska-Marczak, 1997, s. 19-20). W literaturze przedmiotu bardzo mało uwagi poświęca się samodzielnemu gospodarowaniu w sferze wydatków i stosunkowo rzadko się to zagadnienie opisuje. Jest to jeden z powodów podjęcia takiej tematyki badawczej.