Streszczenie:
Wieloparadygmatyczność pedagogiki kreuje przed współczesnym badaczem różnorakie
sposoby opisywania i tworzenia rzeczywistości edukacyjnej. W wielu spośród perspektyw
badawczych istniejących na gruncie badań nad edukacją postuluje się istnienie obiektywnej,
dającej się poznać rzeczywistości badawczej (np. w pozytywizmie, strukturalizmie czy też
funkcjonalizmie)
. W innych z kolei (np. humanizmie, interpretatywizmie, pedagogice krytycznej,
paradygmatach: konstruktywistycznym czy partycypacyjnym) dominuje domniemanie o istnieniu
wielorakich rzeczywistości, konstruowanych przez ludzi i ich umysły
. Niezależnie jednak
od tego, jaki paradygmat będzie przyświecał i kształtował postrzeganie teorii oraz praktyki
edukacyjnej, to w każdym z nich można dostrzec zasadność uczynienia komunikacji przedmiotem
badań. W ramach paradygmatów opierających się na obiektywizmie ontologicznym oraz autonomii
podmiotu poznającego i poznawanego komunikacji można przypisać rolę odzwierciedlania
świata w umysłach odbiorców, tworzenia wspólnoty społecznej, opartej na jednolitym postrzeganiu
i rozumieniu symboli biorących udział w przekazie komunikacyjnym. Paradygmaty zdominowane
przez subiektywizm ontologiczny i epistemologiczny implikują natomiast nadanie komunikacji
odmiennego znaczenia − jako wzajemnej wymiany znaczeń, transponowania indywidualnych
konstruktów opisujących otaczający świat. Warto jednak zauważyć, że w obrębie zarówno
jednych, jak i drugich paradygmatów proces komunikacji może być rozpatrywany jako istotne
zjawisko, umożliwiające tworzenie wspólnoty znaczeń i perspektyw postrzegania otaczającego
świata (bez względu na to, że w paradygmatach hołdujących obiektywizmowi jest to warunek
istnienia wspólnoty społecznej, zaś w tych opartych na subiektywizmie to jedynie postulat,
w dodatku niemal niemożliwy do osiągnięcia).
